Kan de vrijwilliger de kerstboom in?

Een vrijwilligersorganisatie kan aansprakelijk zijn voor ongevallen die vrijwilligers tijdens hun werkzaamheden overkomen. Maar daar zijn grenzen aan, zo blijkt uit het Kerstboomarrest dat de Hoge Raad op 24 december gewezen heeft. Waar liggen die?

Ongelukkig kerstfeest

Een mooi verlichte kerstboom in het dorp zorgt voor nog meer kerstsfeer in de donkere wintertijd. Dat vond ook de dorpsraad van het Limburgse Hunsel. Daarom besloot deze zelf de verantwoordelijkheid voor het plaatsen van de boom te nemen, toen de gemeente in 2011 met deze traditie stopte. Het plaatsen van de boom besteedde de dorpsraad uit aan de Stichting Speelruimte.

In 2013 ging dat helemaal mis. De zes meter hoge boom stond in een voortuin en moest nog door de vrijwilligers van de stichting worden omgezaagd. Om te voorkomen dat er schade zou ontstaan aan het huis, de schutting en tuinhuisje, moest er een trektouw aan de boom worden bevestigd. Daarvoor was een hoogwerker meegenomen, maar die paste niet in de kleine tuin. En de ladder stond nog in de speeltuin, ruim 600 meter verderop. Bovendien begon het te regenen. Een enthousiaste vrijwilliger klom daarom zelf de boom in om het touw vast te maken. Op 3,5 meter hoogte viel hij echter uit de boom op het tuinhuisje en liep een dwarslaesie op.

Wie is aansprakelijk?

Heeft de vrijwilliger recht op schadevergoeding? Of is hij slachtoffer van zijn eigen initiatief?

Aansprakelijk als werkgever, ook bij vrijwilligers?

Volgens de rechtbank moest de vrijwilliger zelf opdraaien voor zijn schade. Hij ging daarom in hoger beroep. Daarin stelde hij de Stichting Speelruimte aansprakelijk als opdrachtgever. Volgens het Hof had de stichting echter geen opdracht gegeven aan de vrijwilligers. Het slachtoffer had immers de vrijheid om niet mee te doen met de kerstactie. Bovendien verdeelden de vrijwilligers de taken op eigen initiatief. En dat eigen initiatief was nu juist wat hier tot het ongeluk had geleid. Van een beroep op werkgeversaansprakelijkheid, waarbij de werkgever in principe aansprakelijk is voor ongevallen tijdens het werk, was daarom geen sprake.

Zorgplicht

Toch was de stichting aansprakelijk. Zij wist dat een zes meter hoge boom moest worden omgezaagd. Dat dit voor gevaar kan zorgen is duidelijk, zeker in een volle kleine tuin. Dat de vrijwilligers niet beschikten over een voor een dergelijke klus benodigde kwalificaties is ook helder. Daarom had de stichting een zorgplicht en daar had zij niet aan voldaan. Dat zij zelf ook bestond uit vrijwilligers maakte dit niet anders. Zij had dus instructies moeten geven, wat niet was gebeurd. Ook ontbraken de juiste materialen: de hoogwerker paste niet in de tuin en de ladder lag nog in de speeltuin.

De vrijwilliger had zelf echter ook schuld. Hij was op eigen initiatief in de boom geklommen, omdat hij vanwege de regen niet wilde wachten, totdat de ladder gehaald was. Uiteindelijk leidde dit tot het oordeel dat de Stichting Speelruimte voor 75% aansprakelijk was en de onfortuinlijke vrijwilliger voor 25%.

Aansprakelijkheid voor vrijwilligers

De uitspraak van het Hof werd in cassatie bevestigd door de Hoge Raad. Helaas zonder toelichting. Wel zette de Advocaat-Generaal in zijn conclusie nog even op een rijtje wanneer de wettelijke regeling voor werkgeversaansprakelijkheid geldt voor opdrachtgevers van vrijwilligers:

1. De opdrachtgever laat de vrijwilliger werkzaamheden verrichten op grond van een overeenkomst van opdracht.
2. Deze werkzaamheden behoren tot de normale beroeps- of bedrijfsuitoefening van de opdrachtgever.
3. De vrijwilliger is voor de zorg voor zijn veiligheid geheel of gedeeltelijk afhankelijk van de opdrachtgever.

Aan al deze drie voorwaarden moet zijn voldaan. En daarnaast geldt bij het werken met vrijwilligers dus nog de normale aansprakelijkheid. Maar de drempel daarvoor ligt hoger dan die bij werkgeversaansprakelijkheid.

Ons advies

1. Zorg dat uw vrijwilligers in een veilige omgeving kunnen werken. Niet alleen om aansprakelijkheid te vermijden, maar ook omdat ze dat verdienen voor hun inzet.
2. Houd bij het sluiten van een verzekering ook rekening met de schade die vrijwilligers kunnen lijden en met uw mogelijke aansprakelijkheid daarvoor.

Advocaat goede doelen

Bent u bestuurder van een organisatie met vrijwilligers en wordt uw organisatie aansprakelijk gesteld? Of wordt u als bestuurder zelf aansprakelijk gesteld en zoekt u juridische bijstand? Wij hebben ruime ervaring in de ondersteuning van goede doelen en zijn u graag van dienst. Neem contact met ons op: